Çocuklarda glokom ve bilmediklerimiz

22 Kasım 2021 Pazartesi

Çocuk Glokomu Nedir?

Glokom optik sonun (gözden beyne iletiyi götüren hudut ) gözü terk ettiği yerde hasarauğraması ile neticelenen bir durumdur. Bu tıp hasar görme kalitesini etkilemektedir.

Çocuklarda görülen bu cins hasar çabucak hemen her vakit yüksek göz içi basıncı ileseyreder. Göz içi basınç yükselmesi gözü etkileyen enflamasyon ya da başka

sebeplere bağlı olabilir. Bu tıp glokomlar Sekonder Glokom olarak kabul edilir. Erkençocukluk çağında gelişen Glokomlara Konjenital ya da Gelişimsel Glokom denir. Butür Glokom’ la 10.000 canlı doğumda bir sıklıkta karşılaşmaktayız.

Göz İçi Basıncını hangi faktörler denetim eder.

Göz bir topa emsal. Bu topun pompa işlevini göz içini dolduran ve silyer cisimolarak isimlendirilen kısmın oluşturduğu sıvı (hümör aköz ) üslenmiştir. Bu cisim halkaşeklindedir ve gözün renkli kısmı olan irisin çabucak yanında yerleşmiştir. İris gözü ikikısma ayırır; ön kamara ve art kamara . Hümör aköz iris merkezinde bulunanboşluktan (pupil, göz bebeği ) gözün ön kısmına yanlışsız ilerler.

Gözün ön kısmını kubbe üzere örten saydam dokuya korna denir. Kornea kökünde

gözün drenaj (suları akıtma, filtrasyon ) sistemi yerleşmiştir. Hümör aköz bu drenajsisteminden (trabeküler ağ) geçerek toplayıcı kanala (Schlem kanalı) oradan dagözün dışına bulunan kan damarlarına geçer. Bu drenaj sisteminde oluşacak dirençgöz içi basıncın artmasına neden olacaktır. Çocuklarda göz içi basıncınyükselmesinin nedeni büyük çoğunlukla bu drenaj sisteminin düzgün çalışmamasınabağlıdır. Bu tıkanma (direnç) birçok sebebe bağlı olabilir.

Bebek ve Çocuklarda Glokom belirtileri

Büyük göz

Işık hassasiyeti

Bulanık Kornea

Göz sulanması

Az görme ve titreyen göz (nistagmus)

Şaşılık (strabismus)

Büyük göz

Bebeklerde gözün ön katmanı (sklera) yetişkinlere kıyasla daha esnek ve

yumuşaktır.

Bu yüzden göz içi basınç yükseldiği vakit göz bir balon misali genişleyecek ve büyüyecektir. Bundan ötürü evvelce Konjenital glokoma buftalmus (öküz gözü)deniliyordu. Bu belirti bebeklerde yüksek göz içi basıncının en âlâ belirtilerinden biridir.

Göz içi basıncın olağan hudutla gelmesi bu durumun gerilemesine (normal boyutlara)sebep olmasa da ilerlemesini durduracaktır.

Işık hassasiyeti

Yüksek göz içi basıncı olan bebekler birden fazla vakit ışığa karşı çok hassas oluyorlar.Bunun birçok sebebi vardır. Gözün ön penceresi olan korna ödemli ve bulanıkolduğundan rahatsızlık verebilir. Kornea büsbütün saydam olmadığı zamanüzerinden geçen ışınları yansıtmakta ve parlaklık oluşturmaktadır. Bu türlü durumlardaaydınlık ortamlarda koyu camların kullanımı çok ziyanlı değildir. Göz içi basınçnormal sonlara düşürülünce vakit içinde bu hassasiyet geçecektir.

Bulanık Kornea

Kornea iç yüzeyinde korneadan hümör aközü uzaklaştıran ve böylelikle kornea saydamlığını koruyan küçük hücreler bulunmaktadır. Göz içi basıncı ansızın yükselince hümör aköz hücrelerin ortasından korneaya sızar ve onu ödemleştirir ve bulanıklaştırır. Şayet korna yüzeyince küçük skarlar (nedbe) var ise onlar da bulanık manzara oluşturabilir. Göz içi basınç olağan sonlara fikir bulanıklık vakit içine geriler ama bu bazen birkaç ay ya da daha fazla vakit alabilir.

Göz sulanması

Sulanma irritasyona (tahriş) oluşabilecek doğal yansıdır. Şayet yüksek göz içi basıncına bağlı olarak ışık yansımaları ve korneal ödem var ise sulanma doğal refleks olarak gelişecektir. Basınç olağan sonlara düşürülünce sulanma geçecektir.

Az görme ve titreyen göz (nistagmus)

Yüksek göz içi basıncına bağlı olarak korna bulanıklığı ya da optik hudut (görsel iletiyi gözden beyefendisine ulaştıran sinir) harabiyetine bağlı az görme ve göz titremesi gelişebilir.

Şaşılık (strabismus)

Birtakım bebeklerde az gören beğenilen kayma gelişebilir, bu kayma burun köküne doğru(içeriye) ya da dışarıya hakikat olabilir.

Genetik danışmana neden başvuralım?

Gelişimsel Glokomun tüm çeşitleri kalıtımsal değildir. Bununa karşın genetik danışmandan karşılaşabileceğiniz sıkıntıları ve hastalığın riskleri ile ilgili bilgi edinebilirsiniz. Bu bilgiler çocuğun geleceği için de ehemmiyet taşımaktadır.

Çocuklarda hangi tıp Glokom gelişebilir?

Çocuk ve bebekleri etkileyebilecek çeşitli Glokom tipleri vardır.

Aniridi

Sturge Weber Sendromu

Katarakt cerrahisinden sonra gelişen Glokom

Enflamasyon

Primer Konjenital Glokom

Axenfeld yada Reiger Anomalisi

Peter Anomalisi

Aniridi

Çocuklarda gelişecek Glokom bazen irisin yokluğu ya da çok küçük oluşuna bağlı olabilir.

Sturge Weber Sendromu

Sturge Weber Sendromunda da glokom görülebilir; bu hastalarda şarap lekesi olarak da bilinen hastalığa özgü alın ve yüz bölgesinde doğum lekeleri ve damarlanmalar görülür. Bu şekil görünüme sahip çocuklar glokom açısından takip edilmeli ve gerektiğinde tedavi edilmelidir.

Katarakt cerrahisinden sonra gelişen Glokom

Çocuklarda Glokom katarakt cerrahisini takiben de gelişebilir. Şayet lens kesif ise bu duruma katarakt denir ve cerrahi yolla tedavi edilmelidir. Cerrahiye yahut uygulanan ilaçlara bağlı ameliyat sonrası glokom gelişebilir.

Tedavisi ekseriyetle glokom cerrahisidir.

İnflamasyon

İnflamasyon sonrası glokom gelişme mümkünlüğü vardır. Çocukluk çağında gelişen artrit sonrası trabeküler ağ inflamatuar hücreler ile tıkanabilir ve böylelikle glokom gelişebilir. Bu hastalıkların tedavisinde kullanılan kortizonlu ilaçlar da göz içi basıncını artırabilir.

Primer Konjenital Glokom

Çocukluk çağı glokomların büyük çoğunluğunu teşkil eder. Bu çeşit hastalarda gözün drenaj sistemi olan trabeküler ağ olağan gelişmemiştir ve bunun sonucu olarak hümör aköz dışa akımı zorlaşır ve göz içi basınç yükselir. Çoklukla bu çeşit hastalığın genetik olduğunu düşünmekteyiz, ama kalıtım çeşidi resesif olduğu için aile öyküsü olmayabilir.

Axenfeld yada Reiger Anomalisi

Bu hastalığı birinci sefer tanım eden tabibin ismini taşımaktadır. Bu tıp glokomda trabeküler ağ, iris ya da korneada doğumsal anomali mevcuttur. Bunun dışında dişlerde, yüz, kulak ve diğer uzuvlarda anomali olabilir. Axenfeld yada Reiger Sendromlu hastaların hepsinde glokom gelişmeyebilir lakin glokomu tespit edilen hastalar sıkı takip gerektirmekteler.

Peter Anomalisi

Bu bir lens anomalisi durumudur. Bazen lens korneaya temas edecek formda gelişmiştir

Glokomlu çocuğun takip ve tedavi şeması

Anestezi altında muayene

Tüm bebekler ve çocuklar baştan anestezi altında muayene edilmeli. Eğe göz içi basıncı yüksek bulunursa cerrahi yapılmalıdır. Her keresinde bir daha anestezi altında muayene gerekebileceğini aileye söylemek gerekir. 5 yaşı üzerinde çocukla konuşarak anestezi etmeden muayene etmeye ikna etmek gerekir lakin bu her vakit mümkün olmayabilir.

Uygulanabilecek cerrahi teknikler

Gonyotomi

Çoklukla birinci tercih edilen cerrahi metottur. Çok ince bıçak yardımı ile ön kamaraya girerek filtrasyon sistem üzerinde kesi yapılır. Bu süreç gelişimsel olarak kapalı kanalları açmak için yapılır. Ameliyat esnasında gözün içini görebilmek için gonyoskop olarak isimlendirilen özel mercekler kullanılır. Kaliteli manzara elde edebilmek için bazen kornea ön yüzeyi olan epitelyum tabası soyulabilir. Bu doku tabiatıyla 1 ya da 2 gün içinde tekrar gelişir. Bu vakit zarfında çocuk rahatsız ve uykusuz olabilir. Bu durumda ağrıkesici şuruplar kullanılabilir. Çoğunlukla bu süreç göz içi basıncı düşürmekte kâfi oluyor ama kimi olgularda sürecin tekrarlanması gerekebilir.

Kanallara tekrar içerden müdahile imkânsız olduğunda yeni drenaj kanaları oluşturmak için başka cerrahi teknikler uygulanabilir (trabekülektomi).

Trabekülotomi

Bu cerrahi metotta çok ince alet (prob) yardımı ile değerli toplayıcı (collector) kanal olan Schlemm kanalına girilir. Bu alet yardımı ile kanalda ilerledikten sonra ön kamaraya giriliyor ve yeni drenaj yolu oluşturuluyor. Bu prosedür kimi glokom tiplerinde ya da Gonyotomi yapılacak kadar saydam kornea olmadığında tercih edilmektedir. Bu formül tek başına ya da Trabekülektomi (göz sıvısını gözün kanallarını kullanmadan cerrahi usulle açılan yapay kanaldan konjonktiva altına akıtma ameliyatı) ile kombine yapılabilir

Trabekülektomi

Gözün güçlü ön duvarı sklera ve onu kaplayan konjonktiva dokusu vardır Bu prosedür ile göz içinde yeni drenaj kanalları oluşturuluyor. Ekseriyetle üst kapak altında bulunan bölgeye yakın cerrahi prosedürle flab (doku kapağı) kaldırılır. Daha sonra bu fleb ince iplikler ile tekrar yerine dikilir ve üzeri gözün ön katmanı olan konjonktiva ile kapatılır. Göz içi sıvı oluşturulan bu kanal ile konjonktiva altına akıyor ve oradan da kan damarları ile uzaklaştırılıyor. Ameliyat sonrası üst kapağın çabucak altında küçük kabarıklık görülebilir (bleb). Bu durum göz içi sıvının konjonktiva altında birikmesi ile oluşuyor.

Tüp imptantasyonu

Kimi çocuklarda göz içi sıvının dışarı atılası için özel olarak tasarlanmış tüpler kullanılır. Bu prosedür başka sistemlerin, örneğin trabekülektomide oluşturulan flebin, yetersiz kaldığı durumlarda tercih edilir. Bazen cerrahiden 1 ya da 2 hafta sonra çok düşük seyir eden göz içi basıncı denetim altına almak için göz içine gaz ya da gel enjeksiyonu gerekebilir. Çocuklar büyüdükçe tüp değişimi gerekmemektedir, birtakım olgularda tüp 25 yıla kadar göz içinde kalmaktadır.

Cerrahi yaklaşımların muvaffakiyet oranı nedir?

Cerrahilerin 5 yıllık muvaffakiyet oranı ortalama %75 dir. Göz içi basıncı tekrar yükselen çocuklarda, göz içi basıncı denetime etmek için ek ilaç tedavisi ya da tekrar ameliyat gerekebilir.

Yan tesirler ve komplikasyonlar

Glokom cerrahisi sonrasında katarakt gelişebilir. Katarakt göz içi lensin bulanıklaşması durumudur. Bu olgularda görme bulanıklığı ve sisli görme vuku bulur. Tedavisi cerrahidir, saydamlığını yitirmiş mercek çıkarılıp yerine yapay mercek yerleştirilir. Uzun devir komplikasyonlar ortasında enfeksiyon sayılabilir.

Tedaviden sonra çocuğumun görmesi nasıl olacak?

Bu hususta kesin bir şey söylemek çok güç, hele çocuk çok küçük ise daha da sıkıntı. Çocukluk çağında glokom tedavisi görmüş birçok çocuk yetişkinliğinde çok yeterli görmeye sahiptir. Göz içi basınç denetim altına alındıktan sonra gerek gözlük gerekse kapama tedavisi ile yeterli sonuçla anılabilir. Çocuk büyüdükçe kesin görmesi ile ilgili daha da kesin bir şeyler söylenebilir. Tedavini muvaffakiyetinin değerli modülü devamlı tekrarlanan denetimlerdir. Bu bebekler tüm hayatları boyunca takip edilmelidirler.

Kapama tedavisi

Glokom bilhassa tek beğenilen ise uygulanan cerrahi süreçlerden sonra göz içi basıncı olağan düzeylere getirilse bile hastanın görmesi düşük kalabilir. Görmesini artırmak için özel idmanlara gereksinim vardır. Sağlam gözün kapatılması, az gören gözün çalıştırılması bu usullerin başında gelir, glokomun tedavisi kadar değerlidir. Tembellik az (zayıf) gören gözden gelen mesajların beyin tarafından baskılanarak düzgün gören gözden gelen mesajları algılaması ile oluşuyor. Bu burum devam ederse göz ve beyin ortasındaki olağan ilişki vakit içinde kopacaktır. Kapama tedavisi zayıf göz ve beyin ortasındaki ilişkiyi kurmak için kullanılır.

Çocuğumun Glokomla yaşamasına nasıl yardımcı olabilirim?

Glokomlu çocukların ebeleyenlerine çok iş düşüyor.

Ve bebeğime nasıl yardımcı olabilirim en sık sorular ortasındadır:

Bebeğim ağrı hissedecek mi?

Ağlamak göze çok mu ziyan veriyor?

Bebeğim başını bir yerlere çarptığında endişelenmeli miyim?

Çocuğum spor yapabilecek mi, havuza girebilecek mi?

Bebeğim ağrı hissedecek mi?

Tabibi ve aileyi endişelendiren en önemli sorun glokomlu çocukların ekseriyetle mutsuz olmasıdır. Bebekler birden fazla vakit huzursuz ağlamaklıdır, ayrıyeten zayıf beslenirler ve birden fazla sefer gözleri sulanır ve kızarır. Bebekler parlak ışıktan rahatsız oldukları için birçok vakit başlarını yastığın ardına saklar. Göz rengi değişkenlik gösterebilir ayrıyeten göz küresi hacimce büyüyebilir.

Ağlamak göze çok mu ziyan veriyor?

Gözün sağlıklı olabilmesi için gözyaşına muhtaçlığı vardır. Gözyaşı doğal antibiyotikler içermektedir. Bebek ağlarken fazla gözyaşı oluşur ve bunun göze hiçbir ziyanı yoktur.

Bebeğim başını bir yerlere çarptığında endişelenmeli miyim?

Doğal ki büyük darbeler bebekte hasar oluşturabilir ve bu durumlarda acil servise başvurmak gerekebilir. Ama emeklemek çağında olan bebekler alışılmış ki ufak tefek çarpmalar yaşayacaklar ve bunların bir ziyanı yok. Unutulmaması gereken nokta olağandan daha büyük göz (glokomlu bebeklerde oluşabilecek buftalmus) daha frajildir (ince, yırtılmaya ve hasara müsait). Şayet görmede azalma, beğenilen bulanık imaj, gözün içinde kan imgesi, ya da ağrı fark edilirse çabucak doktora başvurmak gerekir. Şayet glokomlu bir çocuk yüzüne ya da özellikle gözüne şiddetli darbe aldıysa kesinlikle uzman tarafından muayene edilmelidir.

Çocuğum spor yapabilecek mi, havuza girebilecek mi?

Şayet göz bariz bir halde büyük ise darbe alma ihtimali çak fazladır. Bu yüzden fazla agresif usul sporlar tercih edilmemeli. Şayet rastgele bir toplu spor tercih edildiyse o vakit esirgeyici gözlükler kullanılabilir. Kimi cerrahilerden (özellikle trabekülektomi) sonra enfeksiyon almamak ismine havuzda yüzmek sakıncalı olabilir.

Not: Çocuğunuzun özel ilgi alanları ve meşguliyetleri ilgili kendi hekiminize danışarak bir plan oluşturmak en mantıklısıdır!

Çocuğumun tedavisini, göz damlalarını nasıl uygulamam gerekir?

Göz damlasını damlatmanın en güzel usulü hangisidir?

Zamanlama ne kadar değerlidir?

Damlalar acıtıyor mu, ziyan veriyor mu?

Damlalar nasıl tesir ediyor?

Neden kimi prospektüslerde ‘çocuklar için sakıncalıdır’ ibaresi var?

Çocuğumun görmesini etkiliyorlar mı?

Çocuğum damla yerini hap alamaz mı?

Ne kadar uzun vakit damla kullanması gerekebilir?

Damlalar nasıl (hangi koşullarda) saklanmalı?

Glokom tedavisinde hangi damlalar ya da haplar kullanılabilir?

Çocuğumun öteki hastalıkları ile ilgili doktora bilgi vermek gerekir mi?

Göz damlasını damlatmanın en düzgün usulü hangisidir?

Şayet ilaç birinci kez reçete edildiyse nasıl damlatılması gerektiğini görmeniz gerekebilir.Genellikle en kolay sistem bebeğin uyumasını beklemektir. Bebeği battaniyeye sıkıca sarmak küçük ellerini ve bacaklarını hareket ettirmemesi için faydalı olabilir. Daha büyük çocuklara oturur, yatar ya da ayakta bile damla damlatılabilir.

Zamanlama ne kadar değerlidir?

Damlaların muhakkak tesir mühleti vardır. Tıpkı damladan 2 dalma damlatmakla onun tesirini artıramazsınız tam aykırısı ziyan bile verebilirsiniz. Şayet iki farklı damla kullanıyorsanız damlalar ortası en az 10 dakika beklemeniz gerekmektedir. Bu bahiste kendi hekiminizden zamanlama konusunda etraflı bilgi almanız en doğrusu olacaktır!

Damlalar acıtıyor mu, ziyan veriyor mu?

Kimi damlalar biraz acıtıyor. Lakin bu acı en fazla 1 dakika sürüyor bu kazara göze sabun kaçtığı vakit oluşan acıya benziyor. Bazen damladan sonra başka beğenilen de ağrı görülebilir.

Damlalar nasıl tesir ediyor?

Çok hazla göz damlası çeşidi vardır. Lakin temelinde iki tesir düzeneği vardır

1. Göz içi sıvı üretimini azaltan

2. Drenaj kanallarını açan

Neden kimi prospektüslerde ‘çocuklar için sakıncalıdır’ ibaresi var?

O ibareler farmakologlar tarafından yazlamaktadır (bebekler üzerinde yapılan klinik çalışmalardan bilgileri yok) ayrıyeten bu damlaların bebeklere reçetelendirilmesi yalnızca göz uzmanları tarafından yapılmalıdır.

Çocuğumun görmesini etkiliyorlar mı?

Bebeklerde kullanılan Glokom ilaçları ekseriyetle görmeyi etkilemezler

Çocuğum damla yerini hap alamaz mı?

Çok küçük bebeklerde ne kadar hap aldığını (yuttuğunu) denetim etmek çok zordur.Ayrıca bebekler birden fazla kere kusarlar. Mide yolu ile alınan ilaçların faydasından fazla yan tesiri oluşacaktır.

Bu yüzden birtakım özel durumlar (ameliyat öncesi birkaç günlük) dışında glokom tedavisinde kullanılmıyor.

Ne kadar uzun vakit damla kullanılması gerekebilir?

Bu sorunu yanıtı damlayı ne gayeyle kullandığınıza bağlı: ameliyat sonrası inflamasyonu baskılamak emeli ile mi, enfeksiyona karşı mı, ya da glokomdan ötürü mı? Bu sorunun en net yanıtını kendi hekiminizden alabilirsiniz!

Damlalar nasıl (hangi koşullarda) saklanmalı?

Saklanma şartları ile ilgili bilgi her vakit ilaçla birlikte kutuda bulunan prospektüslerde yazılı oluyor. O bilgileri dikkatle okuyunuz. Çoklukla 25 derecede ya da buzdolabının kapağında üzere ihtarlar olabilir.Her vakit çocuklardan uzak tutulası gerekir. Göz damlası bir ilaçtır ve yutulduğu takdirde sakınca oluşturabilir. Hekiminiz birebir damlaya devam etmenizi isterse yeni (zamanı geçmemiş) damla kullandığınızdan emin olmanız gerekir. Açılan damla yalnızca 1 ay kullanılabilir(damla bitmemiş olsa dahi).

Çocuğumun öteki hastalıkları ile ilgili doktora bilgi vermek gerekir mi?

Çocuğunuzun sıhhat durumuna ait hekiminize her vakit mümkün olduğu kadar fazla bilgi vermeniz gerekir. Bilhassa çocuğunuzun alerji, astım, kalp ve böbrek hastalığı var ise bu bilgi çok büyük değer arz etmektedir.

Takipler sırasında nelere dikkat ediliyor?

Hekim nelere dikkat ediyor?

Muayeneye başlamadan evvel neden damla damlatılıyor?

Çocuğum hangi sıklıkla muayene edilmelidir?

Çocuğum kaç yaşına kadar anestezi altında muayene edilecektir?

Glokomlu çocukların kardeşleri ve ebe beyinleri muayene edilmeli mi?

Hekim nelere dikkat ediyor?

Çocukların takibine itina gösterilmeli. Hekim şaşılık varlığına dikkat etmeli. Ayrıyeten gözün büyümesine, rastgele bir kızarıklık ya da sulanmaya da dikkat edilmeli. Şayet mümkünse göz içi basınç da ölçülmelidir.

Muayeneye başlamadan evvel neden damla damlatılıyor?

Bazen göz bebeğini (pupil) genişletmek için damla damlatılıyor. Böylelikle gözünün ardı (retina tabakası) ve optik hudut muayene edilir. Ayrıyeten gözlük muayenesi (görme kusuru) için de kullanılabilir.

Birtakım damlalar lokal anestetik ve sarı boya (flüroseyin) içermekteler. Özel aletler ve mavi ışık altında bu damla yardımı ile göz içi basınç ölçümü yapılır.

Çocuğum hangi sıklıkla muayene edilmelidir?

Muayene sıklığı bebekten bebeğe değişir ve birçok sebeplere bağlıdır. En hakikat kararı doktorunuz verir!

Çocuğum kaç yaşına kadar anestezi altında muayene edilecektir?

Çok büyük değişkenlik gösterse de ekseriyetle 5 yaş civarı çocuklar Goldmann Tonometre’si (mavi ışık altında, uyutulmadan) ile muayene ediliyor. Daha küçük yaşlarda air puff (hava üfleyerek ölçüm yapan alet) ile ölçümler yapılabilse de yüksek göz içi basıncı olan bebeklerde kusur hissesi yüksek olduğu için tercih edilmiyor. Birtakım durumlarda ölçümler kaleme benzeyen (Tonopen) aletle de yapılabilir.

Glokomlu çocukların kardeşleri ve ebeveynleri muayene edilmeli mi?

Birtakım Glokom tipleri ailesel olduğundan ötürü ebeveynlerin de muayene edilmesi gerekir.

Genetik danışmana neden başvuralım?

kaynak: https://www.optisyence.com/cocuklarda-glokom-ve-bilmediklerimiz/